Hoe ga ik het gesprek aan met iemand die aan zelfmoord denkt?

Wanneer blijkt dat er zelfmoordgedachten aanwezig zijn, dient er een inschatting gemaakt worden van hoe acuut deze gedachten zijn. Dit zal de volgende stappen bepalen die ondernomen moeten worden.

• Openlijke dreigingen tot zelfdoding wijzen op een acuut risico op de zeer korte termijn en vereisen dan ook onmiddellijke actie. Niet alle suïcidale personen zullen deze dreigingen echter op een directe manier uiten. Daarom is het belangrijk om de aanwezige zelfmoordgedachten en -plannen zo concreet mogelijk te bevragen. Bevraag hoe lang, hoe vaak en hoe sterk de gedachten aanwezig zijn, in welke mate de plannen concreet zijn (plaats, methode, tijdstip), wat men wil bereiken met de zelfdoding en of er nog zaken zijn die de persoon tegenhouden.

• Daarnaast is het ook belangrijk om in te gaan op de gevoelens die de suïcidale persoon heeft bij de zelfmoordgedachten, het toekomstperspectief en eventuele gedragsmatige signalen (bv. risicogedrag, sociale isolatie, slaapproblemen).

• Omdat de intensiteit van zelfmoordgedachten snel kan wisselen is het van belang om de inschatting van het suïciderisico regelmatig te herhalen, vooral bij kritische momenten in de behandeling (bv.: transitiemomenten), in crisissituaties en bij onverwachte veranderingen in het klinische beeld.

• Betrek, mits toestemming van de hulpvrager, de naasten en eventuele betrokken hulpverleners (bv.: huisarts) van de hulpvrager bij deze inschatting.

• We raden af om screeningsinstrumenten te gebruiken voor het inschatten van het acute suïciderisico omdat die niet kunnen voorspellen of iemand daadwerkelijk zelfmoord zal plegen en omdat ze een vals gevoel van veiligheid kunnen geven. Screeningsinstrumenten kunnen een persoonlijk gesprek met de hulpvrager niet vervangen.

In het kader van de richtlijn 'Detectie en interventies van suïcidale gedachten en gedrag' werd een sjabloon ontwikkeld dat gebruikt kan worden voor deze risico-inschatting (zie hieronder bij Tools).