Safety Plan
Een safety plan of veiligheidsplan helpt je om in zes stappen een crisis te overbruggen.
Vul het in op een moment dat het beter gaat, zodat je op een moment van crisis weet wat te doen. Een safety plan kan je zelfstandig invullen en gebruiken, maar je kan het ook samen invullen met een hulpverlener, een vriend of een vrijwilliger van Zelfmoordlijn 1813.
Het safety plan is één van de tools in de app BackUp, de app On Track Again en de zelfhulpcursus Think Life. Het werd ook opgenomen in de richtlijn 'Detectie en behandeling van suïcidaal gedrag' en de e-learningwebsite SP-reflex voor hulpverleners. Het opstellen van een safety plan wordt erkend als een van de ‘best practices’ uit de suïcidepreventie.
Tips bij het invullen
- Vul je safety plan in je eigen woorden in, kort en krachtig. Hoe concreter je het uitwerkt, hoe eenvoudiger het zal zijn om de stappen uit te voeren wanneer je in crisis bent.
- Probeer na te gaan hoe je vorige crisissen hebt voorkomen of wat je toen had kunnen doen. Wat hielp je? Wat hielp er niet?
- Betrek anderen. Soms is samen invullen eenvoudiger dan alleen. Met twee zie je vaak meer.
- Probeer de acties zo concreet mogelijk te maken. Probeer in kleine stapjes te denken.
- Sta erbij stil of je stappen haalbaar zijn. Ben je bijvoorbeeld vooral 's nachts in crisis, zorg dan dat de stappen ook dan uitvoerbaar zijn. Bedenk eventueel alternatieven voor 's nachts, schoolvakanties, enz.
- Toets je safety plan af met een vertrouwensfiguur, zoals een goede vriend of hulpverlener.
Ingevuld, en dan?
- Zorg dat je je safety plan steeds bij je hebt, zodat je er altijd aan kunt. Als je een smartphone hebt, kan je de app BackUp gebruiken, dan heb je het altijd op zak. Liever op papier? Je kan je safety plan printen nadat je het online ingevuld hebt of een blanco exemplaar afdrukken om handmatig in te vullen.
- Het is handig wanneer andere mensen op de hoogte zijn van je safety plan. Voor de personen die je bijvoorbeeld onder punt vier of vijf vermeldt kan het fijn zijn dat ze weten dat jij dit plan hebt en ook gebruikt.
- Bekijk regelmatig of je safety plan nog up to date is. Klopt alles nog? Misschien zijn er contacten bij gekomen of verdwenen, heb je nieuwe signalen ontdekt of andere afleidingen gevonden. Zorg goed voor je safety plan zodat je op momenten dat het nodig is goed kan zorgen voor jezelf.
Zes stappen
Signalen herkennen
Welke signalen kunnen een crisis bij jou aankondigen? Welke gedachten en gevoelens gaan er aan een crisis vooraf? Zijn er bepaalde situaties die risicovol zijn?
Voorbeelden: al een aantal nachten slecht geslapen hebben, de laatste tijd meer alcohol drinken, je hopeloos voelen en het gevoel hebben dat niets nog zin heeft, niet meer buiten komen, …
Eigen coping
Wat kan je zelf doen om rustiger te worden? Hoe verzet je je gedachten? Wat kun je zelf ondernemen om je iets minder slecht te voelen?
Voorbeelden: een eindje gaan wandelen of lopen, tekenen, nare gedachten van je af schrijven, naar muziek luisteren, je afreageren op een boksbal, een warm bad of douche nemen, een film kijken, …
Ik vind afleiding bij…
Wanneer je er zelf niet uitgeraakt, kunnen andere mensen afleiding bieden. Door contact met andere mensen is de kans kleiner dat je alleen nog aan je negatieve gedachten kan denken. Bij wie of waar vind jij afleiding?
Voorbeelden: afspreken met een vriend/vriendin, bij familie langsgaan, naar een activiteit in het buurthuis of cultureel centrum gaan, iets gaan drinken met een oude klasgenoot, …
Blijf er niet mee zitten
Bij welke personen uit je omgeving kan je terecht met je gevoelens? Dit kunnen familie of vrienden zijn, maar denk ook aan een collega, een leerkracht, … Iemand bij wie je je veilig voelt en waarmee je durft te spreken over je zelfmoordgedachten.
Tip: Het kan helpen om vooraf een smsje of mailtje op te stellen dat je direct kan versturen. Dit kan je ook via de BackUp app doen.
Wie kan hulp bieden?
Welke professionele hulpverlener kan jou helpen? Denk aan je huisarts, je psycholoog of therapeurt, het JAC of CAW of andere professionelen waarmee je in contact bent. Ook de Zelfmoordlijn 1813 of de nooddiensten kan je hier vermelden.
Mijn veilige omgeving
Hoe zorg je dat je veilig bent en blijft tijdens een crisis? Zorg ervoor dat je ook in de toekomst veilig bent. Wat kun je doen om de toegang tot middelen waarmee je een zelfmoordpoging kan ondernemen te beperken?
Voorbeelden: (niet-gebruikte) medicatie terugbrengen naar de apotheek, je omgeving op de hoogte brengen, geen gevaarlijke plaatsen opzoeken, …
Moeite met invullen?
- Kom je maar tot losse flarden? Dat is al een begin. Verwacht niet van jezelf dat je meteen een compleet plan hebt. Begin met losse steekwoorden.
- Onthoud dat ook als invullen niet lukt, het ermee bezig zijn al een stap in de goede richting is.
- Kom er nog eens op terug op een moment dat het iets beter gaat. Op sommige dagen zie je misschien geen enkele mogelijkheid, op andere dagen zie je ze misschien weer wel.
- Neem er de tijd voor en probeer niet te streng voor jezelf te zijn.
- Vraag iemand om je te helpen bij het invullen. Samen zie je misschien meer mogelijkheden.
Aan de slag met het Safety Plan als hulpverlener?
Naar Stanley, B. & Brown, G. K. (2008). The Safety Plan Treatment Manual to Reduce Suicide Risk: Veteran Version. Washington, D.C.: United States Department of Veterans Affairs