Tips om het thema in de les te brengen

Welke handvatten vind je op deze pagina?

1. Integreer het thema in een les over mentaal welbevinden

Waarom geen aparte les rond het thema 'zelfmoord'?

Onderzoek toont dat het thema zelfdoding expliciet aankaarten leerlingen soms vooruit helpt, maar soms ook kwetsbaarder maakt.
Ook al blijft het vaak onopgemerkt, heel wat jongeren worstelen met zelfmoordgedachten of werden al geconfronteerd met zelfdoding. Recente cijfers vind je hier. Een les rond dit thema kan bij deze leerlingen zorgen voor meer kwetsbaarheid.
Het gebruik van sommige media (video's, film, theater...) kan de stap naar een zelfmoordpoging verkleinen. Meer over dit 'imitatie-effect' leer je in deze video.

Je kiest dus beter voor lessen over het brede thema mentaal welbevinden, met de focus op:

Hoe kan je werken aan een sterke mentale gezondheid, veerkracht en coping vaardigheden?
Hoe kan je psychische problemen bij jezelf herkennen en ermee omgaan?
Hoe kan je psychische problemen bij anderen opmerken en hulp bieden?

Wanneer het thema zelfdoding aan bod komt, focus je best op volgende boodschappen:

Zelfdoding ontstaat altijd vanuit een complex samenspel van factoren en is nooit het resultaat van één oorzaak of trigger. Meer over het verklarend model.
Zelfdoding is nooit een 'keuze'. Meestal willen mensen niet dood, maar hebben ze het gevoel vast te zitten in een ondraaglijke situatie of willen ze af van ondraaglijke mentale pijn.
Zelfmoordgedachten of -pogingen zijn steeds een signaal dat het niet goed gaat met iemand en moet je dus altijd ernstig nemen.
Zelfmoordgedachten en de onderliggende psychische problemen zijn vaak te behandelen, psychotherapie en/of medicatie kunnen bijvoorbeeld helpen.

Aan de slag met mentaal welbevinden in de klas

Silver is een serious game die de mentale gezondheid van jongeren (12-16 jaar) versterkt en inzicht biedt in gedachten, gevoelens en gedrag. Voor leerkrachten werd een educatief pakket ontwikkeld en worden er online vormingen aangeboden om aan de slag te gaan met Silver. Meer informatie hierover vind je op de Silver website.

Aan de slag met Silver

Daarnaast raden we ook volgende educatieve pakketten en websites aan:

www.noknok.be: Een gratis kwalitatieve website waar jongeren (12-16 jaar) informatie op maat vinden, maar ook zelfstandig kunnen werken aan hun mentaal welbevinden. Daarnaast zijn er ook tal van oefeningen om klassikaal te doen.
Maak gebruik van het lespakket over de Geluksdriehoek van Gezond Leven om met de leerlingen over coping en veerkracht in gesprek te gaan. Ze ontwikkelden ook een overzicht van handvatten en tools om rond dit thema te werken in de klas en Happy Snacks.
Nog meer inspiratie om rond mentaal welbevinden aan de slag te gaan, kan je lezen op Gezonde school.
Aanbod voor scholen van TeGek!? om geestelijke gezondheid bespreekbaar te maken.
www.watwat.be/donkeregedachten: Een website waar jongeren informatie en advies vinden over tal van thema's. Check ook het kaartspel donkere gedachten.

2. Kies media (film, theater, literatuur, video's) zorgvuldig

Het beste is om te kiezen voor lessen rond het brede thema mentale gezondheid. Wil je toch rond zelfdoding aan de slag? Weet dan dat het gebruik van sommige media zoals video's, film, theater, maar ook literatuur de stap naar een zelfmoordpoging kunnen verkleinen. Hieronder vind je enkele tips om je media zorgvuldig te kiezen. Je kan deze adviezen ook downloaden.

FILM denise jans 9l TU Al NB87 M unsplash

TIP Screen op voorhand

Het is essentieel om media op voorhand grondig door te nemen. Stel je daarbij volgende vragen:

Is de inhoud gepast voor de leeftijdsgroep? Voor TV en film kan je dit nagaan op Kijkwijzer.

Komen er zelfmoordmethodes aan bod of in beeld? Dit is een 'no-go'. Het beschrijven of tonen van methodes (of locaties) kan de drempel naar een zelfmoordpoging verlagen voor kwetsbare leerlingen.

Is de kernboodschap hoopgevend? Een hoopgevende kernboodschap in de verhaallijn zoals "hulp is mogelijk bij zelfmoordgedachten" is nodig om preventief te werken. Vermijd deprimerende verhalen zoals "aan zelfdodingsgedachten kan je niks doen, ze gaan niet voorbij". Let er ook op dat zelfdoding niet geromantiseerd wordt (bv. zelfdoding is een uitweg, is pijnloos, is een verlossing van problemen) of simplistisch wordt voorgesteld als het gevolg van één oorzaak (bv. pesten).

Is er een alternatief? Meestal is het meer aangewezen én preventiever om te opteren voor een boek, film of theatervoorstelling die breder over mentaal welbevinden gaat en niet specifiek over zelfdoding.

TIP Zorg voor omkadering

Vooraf

Introductie: Bied een inleiding over hoe je je mentaal welbevinden kan versterken en hoe je kan omgaan met stress en psychische problemen bij jezelf of anderen.
Link naar info en hulp: Geef mee waar leerlingen betrouwbare informatie en hulp kunnen vinden zoals op Zelfmoord1813
Benoem het thema: Benoem dat zelfdoding aan bod zal komen. Voorzie een alternatief voor leerlingen die niet wensen te volgen.

Informeer ook de ouders met deze voorbeeldbrief.

Achteraf

Nabespreking: Organiseer een nabespreking in klasverband (zie TIPS voor een klasgesprek)
Psycho-educatie: Bied informatie over stress, psychische problemen en doorbreek mythes over zelfmoord.
Hulp en tools: Geef aan dat hulp mogelijk (en belangrijk) is en verwijs naar hulpbronnen en tools binnen en buiten de school.

TIPS voor een klasgesprek

Zorg voor een veilige groep en omgeving. Maak afspraken (bv. het blijft in de klas; iets persoonlijk zeggen mag, maar hoeft niet; luisteren naar elkaar; …).
Breng deze les eventueel met twee leerkrachten.
Pols naar hoe de leerlingen de film/het boek/de voorstelling hebben ervaren.
Wees alert voor leerlingen die het moeilijk hebben en geef aan bij wie leerlingen terecht kunnen.
Trek het thema breder en bespreek coping vaardigheden. Wat helpt de leerlingen vooruit in moeilijke momenten?
Bied links en tools aan waarmee jongeren aan de slag kunnen. Enkele voorbeelden:
- Noknok.be voor jongeren (12-16 jaar). Zijn je leerlingen ouder dan 16jaar? Dan kunnen ze terecht op www.geluksdriehoek.be
- Silvergame.be
- Watwat.be
- Werkgroepverder.be: platform voor wie een dierbare verloor aan zelfdoding
- Zelfmoord1813.be
- www.awel.be: hulplijn voor alle kinderen en jongeren met een vraag, een verhaal, een probleem.

Wat als een leerling zelf rond dit thema wil werken?

De folder 'Ik wil mijn werk maken over zelfdoding' werd ontwikkeld voor leerkrachten en docenten die een taak of opdracht willen laten maken over zelfdoding of die een vraag krijgen van een leerling om rond dit thema te werken.

Download deze folder

3. Verwijs altijd naar hulpmogelijkheden

Het thema zelfdoding aankaarten kan veel emoties losmaken bij jongeren die worstelen met zelfmoordgedachten of die geconfronteerd werden met zelfdoding. Zorg er daarom voor dat leerlingen en studenten bij iemand terecht kunnen voor een persoonlijk gesprek. Dit kan bijvoorbeeld een leerkracht, leerlingenbegeleider, zorgcoördinator, iemand van het CLB of een studentenpsycholoog zijn. Een overzicht van verschillende hulplijnen en organisaties waar jongeren terecht kunnen vind je op de website van WATWAT.

Zorg ervoor dat de sleutelfiguren die het gesprek aangaan met jongere over een goede basiskennis en gespreksvaardigheden beschikken. Meer info over wat je kan doen als een leerling of student aan zelfdoding denkt vind je hier.