Factsheet zelfmoord bij jongeren
Deze factsheet geeft een overzicht van cijfers, factoren, preventiestrategieën en aandachtspunten specifiek voor deze doelgroep.
Cijfers
In vergelijking met andere leeftijdsgroepen, komt overlijden door zelfmoord in Vlaanderen het minst voor bij jongeren (Zorg en Gezondheid, 2022; zie grafiek 1). Het is echter wel de meest voorkomende doodsoorzaak bij jongeren tussen 15 en 29 jaar.
In vergelijking met andere leeftijdsgroepen, komen zelfmoordpogingen wel vrij frequent voor bij jongeren (Vancayseele et al., 2022; zie grafiek 2)
Ook zelfmoordgedachten komen vrij veel voor bij jongeren (Gisle et al., 2020; zie grafiek 3).
- Grafiek 1 ( boven): Leeftijdsspecifieke sterfterisico voor suïcide (per 100.000 inw.), mannen en vrouwen, Vlaams Gewest, 2021
- Grafiek 2 (links): Zelfmoordpogingen Vlaanderen naar leeftijd en geslacht, 2021
- Grafiek 3 (onder): Zelfmoordgedachten Vlaanderen naar leeftijd en geslacht, 2018
Factoren
Aan de basis van zelfmoordgedachten en zelfmoord ligt nooit één oorzaak of factor. Zelfmoord en zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking tussen tal van genetische, biologische, psychologische en sociale factoren.
- Gender: hoewel zelfmoorden meer voorkomen bij jongens, komen zelfmoordpogingen en zelfmoordgedachten meer voor bij meisjes, vooral jonge meisjes zijn extra kwetsbaar (Cash & Bridge, 2009).
- Psychiatrische factoren: net als bij andere leeftijdsgroepen is er ook bij jongeren een sterk verhoogd risico bij mensen met een psychiatrische stoornis (Portzky et al., 2005).
- Negatieve levensgebeurtenissen: ook negatieve levensgebeurtenissen zoals geweld, pesten of een overlijden van een naast verhoogt sterk het risico (Bilsen, 2019; Liu & Miller, 2014).
- Sociale steun: wanneer sociale steun ontbreekt heeft een jongere een sterk verhoogd risico op het ontwikkelen van zelfmoordgedachten (Cash & Bridge, 2009; Evans, 2004; King & Merchant, 2008), een goede verbondenheid met ouders en vrienden werkt dan weer beschermend (Ayub, 2015; Blum et al., 2003; Hacker et al., 2006).
Preventie
Verschillende acties binnen het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie richten zich specifiek naar jongeren (o.a. On Track Again, Help! Mijn kind denkt aan zelfmoord, suïcidepreventiebeleid voor scholen)
Het is belangrijk om jongeren aan te zetten om over hun zelfmoordgedachten te praten met volwassenen. Jongeren kunnen terecht bij de Zelfmoordlijn, Awel, CLBch@t en het JAC voor gratis en anonieme hulp.
Jongeren zijn extra kwetsbaar voor copycatgedrag (imitatie). Daarom is het extra belangrijk om in te zetten op de opvang van jonge naasten en nabestaanden na een zelfmoord of zelfmoordpoging.
Aandachtspunten
- Zelfmoordgedachten of -pogingen van jongeren moeten altijd ernstig genomen worden.
- Ondoordachte berichtgeving, films, theatervoorstellingen en televisieseries waarom het thema zelfmoord aan bod komt, kunnen bij kwetsbare jongeren zelfmoordgedachten versterken of de drempel tot een zelfmoordpoging verlagen (Niederkrotenthaler et al., 2020). Om journalisten en fictiemakers te ondersteunen hierbij werden mediarichtlijnen en fictieadviezen ontwikkeld. Specifiek voor scholen zijn er ook adviezen voor het omgaan met media.
- Jongeren zijn extra kwetsbaar voor clustersuïcides, dat wil zeggen dat er meerdere zelfmoorden of zelfmoordpogingen zijn binnen een beperkte tijdsperiode en/of in dezelfde regio, vaak door mensen die elkaar kennen (Hawton et al., 2020).
- Ook sociale media kunnen een rol spelen. Hier vind je tips over hoe je onrustwekkende berichten op sociale media kan herkennen en er gepast op kan reageren.
Meer weten?
Alle aangehaalde bronnen zijn op vraag beschikbaar. Voor meer informatie of advies kan u terecht bij VLESP, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie.