Ga verder naar de inhoud
Home Ik ben bezorgd om iemand Hoe ondersteun ik een naaste met autisme en zelfmoordgedachten?

Hoe ondersteun ik een naaste met autisme en zelfmoordgedachten?

Personen met autisme vormen een kwetsbare doelgroep voor het ontwikkelen van zelfmoordgedachten en suïcidaal gedrag. Hoe kan je hen ondersteunen als naaste en hoe zorg je voor jezelf?

Inleiding

Als naaste van een persoon met autisme sta je soms voor extra uitdagingen. Misschien werd je al geconfronteerd met communicatiemoeilijkheden, heftige emoties of vind je het moeilijk te begrijpen wat er echt omgaat in het hoofd van je naaste.

Personen met autisme kunnen het mentaal moeilijk hebben en met zelfmoordgedachten worstelen. Onderzoek toont dat zelfmoordgedachten en –pogingen meer voorkomen bij personen met autisme dan bij de algemene bevolking.

Als ouder, familie, vriend, leerkracht, leefgroepbegeleider of andere naaste is het dus belangrijk om te weten hoe je signalen kan opvangen, erover in gesprek kan gaan en hoe je steun kan bieden.

Hieronder vind je enkele tips die je daarmee op weg helpen.

Hoe kan je signalen herkennen?

Het oppikken van signalen is een eerste stap om zelfmoordgedachten bespreekbaar te maken. Signalen dat iemand het moeilijk heeft kunnen in verschillende vormen voorkomen. Je kan het merken aan wat iemand zegt (verbale signalen), hoe iemand zich gedraagt (gedragsmatige signalen) of hoe iemand zich voelt (stemmingsgerelateerde signalen).

Wees extra waakzaam als naaste. Zelfmoordgedachten komen vaak voor bij personen met autisme, maar signalen blijven soms erg verborgen.

Verbale signalen: bijvoorbeeld wanneer iemand praat, schrijft of tekeningen maakt over:

  • Zelfdoding
  • Zich hopeloos voelen
  • Geen redenen zien om te leven of niet begrijpen waarom te leven
  • Zich een last voor anderen voelen
  • Het gevoel heeft vast te zitten
  • Ondraaglijke pijn

Mythe

'Personen die praten over zelfdoding, doen het niet'

Dit is een mythe! Wanneer iemand praat over zelfdoding, is dit een (verbaal) signaal dat het echt niet goed met hen gaat. Beschouw het dus niet als ‘aandachttrekkerij’ of iets impulsief en neem elk signaal ernstig en ga erover in gesprek.

Gedragsmatige signalen: Let vooral op wanneer er zich een verandering in gedrag voordoet of wanneer volledig nieuw gedrag ontstaat. Bijvoorbeeld:

  • Vermoeidheid
  • Minder of meer slapen dan anders
  • Agressie (meer dan anders)
  • Verhoogd alcohol- of druggebruik
  • Op zoek gaan naar zelfmoordmethodes (bv. online opzoeken)
  • Zich meer dan anders isoleren van vrienden of familie of terugtrekken van activiteiten
  • Mensen bezoeken of contacteren om afscheid te nemen
  • Weggeven van bezittingen

Stemming: Mensen die denken aan zelfmoord, vertonen vaak één of meer van de volgende stemmingen. Let ook hier voornamelijk op een verandering in stemming:

  • Depressie
  • Angst
  • Verlies van interesse
  • Prikkelbaarheid
  • Schaamte
  • Agitatie/Boosheid
  • Opluchting/Plotse verbetering (lijken zich plots veel beter te voelen dan voorheen)

💡 Onthoud! Zelfmoordgedachten komen vaker voor bij personen met autisme. Wees extra waakzaam voor signalen en veranderingen in stemming of gedrag.

👍 Doen! Bespreek telkens de signalen en je bezorgdheden. Benoem wat je ziet (bv. “Ik merk dat je zenuwachtiger bent dan anders”) en uit je bezorgdheid. Praat over stressoren of mogelijke aanleidingen, hoe daarmee om te gaan en ga na hoe jij als naaste steun kan bieden.

Wat kan je vragen en zeggen?

Praten helpt! Door begripvol in te gaan op de gevoelens van wanhoop en hopeloosheid creëer je een klimaat waarin de persoon diens verhaal kwijt kan en doorbreek je het isolement en taboe.

Durf open te praten over zelfdodingsgedachten en over de wens om te sterven vs. de wens om te leven. Zo kan je:

  • Een goed en vertrouwelijk contact bekomen
  • Meer inzicht krijgen in de situatie zodat de persoon zich meer begrepen kan voelen
  • Samen de intensiteit en urgentie van de zelfmoordgedachten inschatten

Let op: Personen met autisme hebben soms minder inzicht in hun eigen gedachten en gevoelens. Daarnaast kan het zijn dat de de termen zelfdoding/zelfmoordgedachten/suïcidepoging/suïcide voor verwarring zorgen. Leg de betekenis uit en vraag door. Ga ook steeds na of jullie elkaar goed begrijpen.

Bv. Zelfmoordgedachten zijn gedachten over jezelf te willen doden. Mensen die hieraan denken hebben vaak volgende gedachten: ‘ik wil er niet meer zijn’, ‘het hoeft niet meer’, ‘ik hoor hier niet thuis’, ‘ik ben een last voor iedereen’, ‘ik wil weg uit deze wereld’, ‘ik zit vast en zie geen oplossing of uitweg meer’. Heb jij deze gedachten ook soms?

Mythe

'Door naar zelfmoordgedachten te vragen bij personen met autisme, breng je hen op ideeën'.

Dit is een mythe! Suïcidegedachten of suïcidaal gedrag kan niet zomaar ontstaan vanuit een gesprek erover. Aan de basis ligt steeds een complex en langdurig proces waarin veel factoren een rol spelen.

💡 Onthoud! In gesprek gaan over zelfdoding kan het isolement doorbreken en de persoon op weg helpen, het is de eerste stap in preventie. Durf dus expliciet vragen: ‘Denk je aan zelfmoord?’.

👍 Doen!

  • Leg uit wat je bedoelt met ‘zelfmoordgedachten’ en pols naar de gedachten en gevoelens die de persoon ervaart.
  • Bied hoop. Geef aan dat zelfmoordgedachten meestal tijdelijk zijn en dat hulp bij zelfmoordgedachten mogelijk is. Bv. ‘Je voelt je nu niet goed, maar we kunnen op zoek gaan naar dingen die kunnen helpen om met die gedachten om te gaan. Hulp is mogelijk.’
  • Zeg expliciet dat jij wil helpen. Bv. ‘Je bent een belangrijk persoon voor mij en anderen, ik wil je graag helpen.’ ‘Wanneer je jou alleen niet veilig voelt, kan je me vragen om bij jou te blijven.’ ‘We kunnen samen naar iemand gaan om jou te helpen.’

Wat kan je doen?

Zelfmoordgedachten openlijk bespreken met elkaar is dus belangrijk, maar wat kan je verder doen? Hoe kan je een crisis voorkomen of op welke manieren kan je nog helpen?

Het kan helpen om samen een Safety Plan op te stellen. Dit is een plan dat meer inzicht kan bieden in signalen die een crisis vooraf kunnen gaan en in wat de persoon en jij als naaste kunnen doen op een moment dat suïcidegedachten heel intensief of dwingend worden. Je maakt dus vooraf een soort van script. Personen met autisme hebben soms al een vergelijkbaar crisis- of signaleringsplan, je kan hierop verder bouwen, maar dit concreet toepassen op een suïcidale crisis.

Een autismevriendelijk sjabloon van het Safety Plan en instructies vind je hier:

Safety Plan

Hulp nodig? Dan kan je het plan ook samen met een hulpverlener invullen of contact opnemen met de Zelfmoordlijn 1813.

Let op: Het is soms moeilijk om wat je neerschrijft in een plan ook echt toe te passen. Maak het plan zo concreet mogelijk en oefen het vooraf in.

💡 Onthoud!

Een Safety Plan helpt de persoon op een moment van crisis. Je stelt dit dus op voorhand op.

👍 Doen!

  • Vul samen het Safety Plan in en denk na over wat op momenten van crisis rust en steun kan bieden en hoe je de omgeving veilig kan maken (vb. nabijheid, een rustige ruimte creëren, medicatie veilig opbergen, ...).
  • Oefen samen de verschillende onderdelen van het Safety Plan in. Bel bijvoorbeeld samen al eens op voorhand naar de Zelfmoordlijn. Helpt een wandeling om rustig te worden? Stippel dan een route uit en wandel deze al eens samen, ...
  • Reflecteer na een crisis wat hielp en wat minder goed verliep en pas het Safety Plan daaraan aan.

Waar vind je informatie en ondersteuning?

Heb jij en/of je naaste nood aan meer informatie en/of ondersteuning? Dan kan je hier terecht:

Hoe zorg je voor jezelf?

Zorgen voor iemand met mentale gezondheidsproblemen of suïcidegedachten, kan veel van je vragen als naaste. Door voor een ander te zorgen, kan je jezelf vergeten, druk op jezelf leggen of je minder goed voelen. Luister naar je eigen signalen en wees mild voor jezelf.

💡 Onthoud!

Suïcidaliteit heeft niet één oorzaak maar is een complex samenspel van verschillende factoren. Het is dus niemand zijn schuld.

👍 Doen!

  • Herken signalen bij jezelf
  • Luister naar je grenzen en communiceer erover
  • Bouw voldoende ontspanning in
  • Wees mild voor jezelf en stel niet te hoge verwachtingen
  • Durf (extra) hulp te vragen, zowel voor de naaste als jezelf
  • Maak gebruik van de oefeningen van geluksdriehoek.be
  • Vind steun bij lotgenoten: familieplatform.be en Participate! (bij ervaringen delen)

Andere gerelateerde vragen

Hoe herken ik signalen?

Hoe kan ik een gesprek aangaan?

Wat gebeurt er als iemand aan zelfmoord denkt?