Ga verder naar de inhoud

Wat na een zelfdoding?

Wanneer iemand overlijdt door suïcide, heeft dit een enorme impact op de mensen die achterblijven: op familie, vrienden, collega's én op de betrokken hulpverleners. De hier opgenomen aanbevelingen kunnen een houvast bieden om goed te handelen na een zelfdoding, zowel op korte als op lange termijn. Zorg voor nabestaanden vormt hierin een cruciaal aspect. Ook de zorg voor jezelf als hulpverlener en implicaties voor het team of de instelling komen aan bod.

Cover MDR vernieuwd

De richtlijn 'Detectie en interventies bij suïcidale gedachten en gedrag' en de bijhorende e-learningwebsite SP-reflex bevatten aanbevelingen rond welke stappen ondernomen moeten worden na een suïcide. Via de link kom je terecht bij alle informatie en bijhorende e-learning.

Pexels rodnae productions 6670068

Rouwproces na zelfdoding

Iedere zelfdoding heeft een rechtstreekse invloed op het psychisch welzijn van familie, vrienden en andere personen uit de omgeving van de overledene. Het rouwproces van nabestaanden vormt een complex gegeven, dat wordt gekenmerkt door het achterblijven met grote onzekerheid, grote onbeantwoorde vragen en heftige emoties. In vergelijking met rouwprocessen bij het verlies van een naaste door een andere doodsoorzaak dan suïcide, rapporteren nabestaanden na het verliezen van iemand door suïcide meer intense gevoelens van afwijzing, schaamte, stigma en schuld. Het is aangeraden om begripvol te polsen naar deze emoties.

Daarnaast hebben nabestaanden een grotere behoefte aan het begrijpen van de oorzaak en aanleiding van de suïcide. Het zoeken naar antwoorden is dan ook essentieel voor de verwerking van de suïcide. Veel nabestaanden blijven achter met de vraag naar het waarom van de suïcide en wat hun rol daarin geweest is. Aanbevolen wordt om binnen de grenzen van het beroepsgeheim alle informatie te geven die kan helpen om de suïcide te kunnen begrijpen

De duur, het tempo en de manier waarop een rouwproces verloopt is voor elk individu verschillend. Reacties van nabestaanden kunnen sterk uiteenlopen en ook rouwstijlen verschillen. Als hulpverlener kan je een nabestaande helpen door het rouwen te normaliseren. Geef aan dat iedereen anders rouwt en dat de duur ervan verschilt van persoon tot persoon. Confrontatie met een plots en traumatisch overlijden verhoogt aanzienlijk het risico op het ontstaan van psychiatrische complicaties. Indien het rouwproces moeilijker verloopt dan gemiddeld, spreekt men van een ‘gecompliceerd rouwproces’. Gecompliceerde rouw komt na verlies door suïcide vaker voor dan na een natuurlijk overlijden en is sterk geassocieerd met suïcidale gedachten en gedrag. Bij een gecompliceerd rouwproces is het aangewezen door te verwijzen naar een gespecialiseerd rouwtherapeut.

Nabestaanden vormen een kwetsbare groep en kunnen ook zelf het risico lopen om suïcidale gedachten en gedrag te ontwikkelen. Studies tonen dat één op de vijf nabestaanden kort na het verlies zelf suïcidegedachten heeft. Zelfdodingsgedachten bij nabestaanden kunnen onder meer ontstaan uit: een gevoel van hopeloosheid, waardeloosheid, een verlangen om bij de overledene te zijn of identificatie met de overledene. Durf dit te bevragen en te bespreken.

Pexels cottonbro 4100661

Begeleiden van nabestaanden

Nabestaanden hebben nood aan ondersteuning en zorg, maar vaak blijken ze niet snel geneigd te zijn om deze hulp te zoeken of zelfs te accepteren. Naast steun vanuit professionele hoek geven nabestaanden aan ook steun te putten uit meer informele hulpbronnen, zoals het eigen sociaal netwerk en lotgenotencontact met andere nabestaanden. Het bijwonen van gespreksgroepen voor nabestaanden blijkt een krachtige en constructieve manier te zijn om nabestaanden te helpen. Het wordt dan ook aanbevolen om in de opvang en verdere begeleiding van nabestaanden hun eigen herstellend vermogen aan te moedigen, evenals het gebruikmaken van steun uit het eigen netwerk en uit lotgenotencontact.

Wanneer een sprake is van gecompliceerde rouw, rouw in combinatie met PTSD of andere vormen van traumatische rouw kan rouwtherapie helpen. Verwijs dan door naar rouwtherapeuten met expertise in deze thematiek.

Yeshi kangrang iuqxv7k Fj64 unsplash

Hulpverlener als nabestaande

Naar schatting 22% tot 39% van de psychologen en 51% tot 82% van de psychiaters wordt minstens één keer in hun loopbaan geconfronteerd met een patiënt die aan zelfdoding overlijdt. Ook bij andere hulpverleners werkzaam in zorginstellingen is de kans groot dat ooit in hun loopbaan een hulpvrager overlijdt door suïcide, gezien bijna één op de tien suïcides in België gebeurt in een zorginstelling.

Een suïcide heeft een beduidende impact op hulpverleners, zowel op professioneel als op emotioneel vlak, ongeacht de beroepsgroep. Op professioneel vlak kunnen hulpverleners twijfelen aan de eigen competentie en vormt de suïcide vaak de aanleiding voor een andere aanpak in hun professioneel handelen ten aanzien van suïcidale personen. Op emotioneel vlak kunnen hulpverleners, net als familie en vrienden van de overledene, gevoelens van ongeloof, ontkenning, schaamte, boosheid, machteloosheid, verdriet, rouw, schuld, maar ook opluchting ervaren. Meer dan één derde van de hulpverleners die een suïcide van een patiënt meemaken, ervaren daardoor ernstige psychische problemen, die aanhouden tot minstens een jaar na de suïcide.

Als hulpverleners na een suïcide kunnen beschikken over ondersteuning en hulp, heeft dit een beschermend effect op hun psychisch welzijn. Deze hulp kan zowel formeel al informeel zijn en zowel op individueel als op teamniveau.

Nog enkele concrete aanbevelingen:

  • Contact met nabestaanden en bijwonen van de uitvaart helpt voor de verwerking van de suïcide.
  • Het is aangeraden de suïcide achteraf ook in team- en intervisieverband te bespreken en evalueren. Hulpverleners moeten de gelegenheid hebben in een veilige omgeving met elkaar schuldgevoelens en andere reacties op de suïcide te bespreken. Het kan overwogen worden om de huisarts van de patiënt hierbij te betrekken.
  • Andere interventies die helpend kunnen zijn: opleiding voor het team over suïcidepreventie en/of postventie of om elkaar te leren ondersteunen en zelfhulp.

Publicaties

Afbeelding Rouwen op de werkvloer

Rouwen op de werkvloer

Hoe stel ik een rouwbeleid op? Hoe ga ik om met rouwende collega's of werknemers? Dit en meer vragen rond dit thema worden hier beantwoord.

Hartje doorgeven

Voor meer informatie, advies op maat, vormingen e.a. kan u terecht bij het Vlaams expertisecentrum inzake rouwen na zelfdoding 'Werkgroep Verder na Zelfdoding', deelwerking van VLESP en verantwoordelijk voor o.a. het organiseren van kwaliteitsvol lotgenotencontact.

Aankomende lezingen en vormingen

16 december 2024 - Studiedag: Opvang en rouwen na zelfdoding - Limburg

16 december 2024
Georganiseerd door CGG-SP Limburg in samenwerking met Werkgroep Verder na zelfdoding en het Overlegplatform nabestaanden Limburg

24 april 2025 - Opvang en rouwen na zelfdoding - West-Vlaanderen

24 april 2025
Georganiseerd door CGG-SP West-Vlaanderen i.s.m. Werkgroep Verder

Vorming op maat - Rouwen op de werkvloer

Georganiseerd door Werkgroep Verder na Zelfdoding

Vorming op maat - Slechtnieuwsmelding en eerste opvang na zelfdoding

Georganiseerd door Werkgroep Verder na Zelfdoding