Wat als ik bezorgd ben om een nabestaande?
Wanneer iemand in jouw omgeving een dierbare verliest aan zelfdoding, weet je vaak niet goed wat te doen of te zeggen. Toch kan jouw luisterend oor, aanwezigheid, hulp of berichtje een groot verschil maken. Het is dus erg belangrijk hen te ondersteunen.
1. Een nabestaande ondersteunen
Neem contact op
Ga er niet vanuit dat de nabestaande al genoeg ondersteuning krijgt of dat je niet dicht genoeg bij de persoon staat om hulp aan te bieden. Stuur een mailtje of sms naar hen met de boodschap dat je voor hen bent. Verwacht hierbij ook niet (met)een antwoord. Het smsje zal zeker deugd doen, maar de nabestaande kan op dat moment niet de energie of woorden vinden om je te antwoorden.
Gevoelens van eenzaamheid, isolatie en kwetsbaarheid komen erg vaak voor in zo’n rouwproces, daarom kan het ook zijn dat jouw hulp niet meteen aanvaard wordt. Wees bedachtzaam en geduldig: met de tijd zal de kans groter worden dat jouw hulp aanvaard wordt, aangezien de noden hoger zullen worden.
Durf te spreken en luister
Het is vaak moeilijk om te weten wat je nu exact moet zeggen tegen iemand die net een dierbare verloor en zeker wanneer dit over zelfdoding gaat. Het onderwerp is nog vaak taboe, waardoor de nabestaande zelf ook niet meteen de eerste stap zal zetten of zich niet meteen comfortabel voelt om erover te praten.
Wat je ook doet, maak contact en negeer/vermijd niet omdat je niet weet wat zeggen of uit vrees iets verkeerds uit te spreken. Vermijding is vaak nog pijnlijker. Contact is meer dan woorden, jouw oogcontact, stem of knik betekent zoveel meer dan voorbereide woorden. Het luisteren en er zijn is zoveel belangrijker. Luister dus vooral naar hen en als je niet weet wat je moet zeggen, zeg dit gewoon of maak plaats voor een betekenisvolle stilte. Zo creëer je een open en veilige plek waarbij men weet dat men bij jou openlijk en vrij kan praten, nu en in de toekomst.
Biedt (praktische) hulp aan.
Zeker in de eerste maanden na het overlijden, moeten er erg veel praktische, administratieve en juridische taken ingevuld worden. En daarnaast gaat het gewone dagelijkse leven verder. Dit alles combineren met een zwaar rouwproces vol emoties, vragen en gedachten is een helse taak.
Vraag wat je kan doen om hen praktisch te helpen zoals bijvoorbeeld oppassen, koken, boodschappen doen, schoonmaken, etc… Dagelijkse routine-taken zijn voor een rouwende extra zwaar, jouw kleine hulp maakt dus een enorm verschil.
Geef hen hierbij de boodschap dat het oké is om hulp te vragen en te aanvaarden. Wees verder realistisch met wat je hen aanbiedt: maak enkel beloftes die je kan nakomen. Zo vermijd je mogelijke teleurstelling.
Wees er nu én in de toekomst
Onthoud dat rouw een levenslang en moeilijk proces is. Wees er niet enkel in het begin, maar ook jaren nadien. Geef hen die boodschap ook mee. Noteer in jouw agenda enkele belangrijke data zoals verjaardagen & feestdagen zodat je op die extra moeilijke dag hen even kan contacteren en ondersteunen. Komt er in de toekomst een herdenkingsplechtigheid, neem dan deel of laat van je horen. Jouw aanwezigheid of kaartje maakt een verschil.
Zorg voor jezelf
Als je nabestaande bijstaat is het belangrijk om erg goed voor jezelf te zorgen. Zeker wanneer je zelf ook nabestaande bent en jouw eigen rouwemoties en gedachten de nodige aandacht wil geven. Zorg dus goed voor jezelf! Een nabestaande ondersteunen kan erg zwaar zijn.
Verwijs door
Verwijs de nabestaande door naar lotgenotencontact en/of professionele hulp. Het gehele aanbod voor nabestaanden vind je bij Werkgroep Verder na Zelfdoding. Klik hier om naar de website te gaan. Forceer hen niet, maar wijs hen de weg. Volg het tempo van de nabestaande.
2. Wanneer je suïcidale gedachten of gedrag vermoed
Nabestaanden na zelfdoding vormen helaas ook een risicogroep voor het creëren van suïcidale gedachten en gedrag. Het meemaken van zo'n traumatisch verlies gaat vaak gepaard met veel pijn waarbij men soms ook denkt dat zelfdoding een oplossing voor hen kan zijn. Wanneer je bezorgd bent dat de nabestaande zelf uit het leven wil stappen, ga dan een open, eerlijk en begripvol gesprek aan.
- Vraag open en duidelijk of de nabestaande zelf ook aan zelfdoding denkt
- Gebruik het woord zelfdoding i.p.v. zelfmoord, deze laatste bewoording kan namelijk gevoelig liggen
- Verwijs door naar professionele hulp
- Luister naar de persoon en oordeel niet over wat er gezegd of gedacht wordt, laat de nabestaande zijn verhaal en emoties vertellen
Op die manier kan je een open en veilig gespreksklimaat creëren en krijgt de nabestaande inzicht in zijn/haar/hun eigen situatie. Het is belangrijk om te onthouden dat een gesprek alleen al de drang om zichzelf iets aan te doen kan verminderen. Het is dus niet waar dat je er mensen mee op ideeën zou brengen.
3. Wanneer je gecompliceerde rouw vermoed
Gecompliceerde rouw komt voor als een nabestaande 'abnormaal' rouwt, daarmee bedoelen we dat de rouw het algemeen dagelijks leven hard belemmerd. Dit kan zowel betekenen dat de nabestaande constant met het verlies bezig is of er net alles aan doet om alles wat aan het overlijden doet denken te gaan vermijden. Hoewel gecompliceerde rouw vaker voorkomt bij nabestaanden na zelfdoding, hoeft dit niet de betekenen dat elke nabestaande deze vorm van rouw, waarbij therapie vereist is, heeft. Iedereen rouwt namelijk op een geheel unieke en persoonlijke manier: je kan dus jouw vorm van rouwen niet gaan vergelijken met dan van een ander. Wat voor jou dus abnormaal lijkt, hoeft dat dus niet te zijn voor een andere nabestaande.
We spreken ook enkel van 'gecompliceerde rouw' als dit langer dan 12 maanden na het overlijden aanhoudt en wanneer de rouw een grote impact heeft op het dagelijkse leven door bijvoorbeeld niet meer te kunnen gaan werken, op reis gaan, hobby's uitoefenen, enz...
Wanneer je gecompliceerde rouw vermoed is het belangrijk om door te verwijzen naar professionele hulp. Voor meer informatie kan je terecht bij Werkgroep Verder na Zelfdoding.
Nog enkele tips
- Weet je niet wat je moet zeggen? Geef dit dan aan.
- Vraag niet ‘gaat het?’ maar vraag: ‘hoe voel je je vandaag?’.
- Laat de nabestaande in het moment blijven, d.w.z. probeer hen niet af te leiden van wat er gebeurd is en begin niet meteen te praten over de toekomst. Ondanks dat het erg pijnlijk en moeilijk is, door dit moment moet men door.
- Wees ondersteunend en laat hun woorden je gids zijn. Gebruik open vragen en hun woorden om te conversatie verder te zetten zoals bv. ‘je zei dat je je … voelt
- Vraag niet naar details, methodes e.a.
- Normaliseer hun emoties: elke nabestaande heeft het recht zich te voelen hoe ze zich voelen.
- Gebruik de naam van de overleden persoon.
- Deel niet meteen jouw eigen ervaringen met rouw, zeker niet als deze niet na een zelfdoding zijn. Denk je dat jouw input kan helpen? Gebruik dan de woorden ‘ik weet niet of het jou helpt, maar ik ….’
- Probeer geen verklaringen te vinden of te geven en rationaliseer niet. Wees de ondersteunde factor die de nabestaande helpt om zelf antwoorden te zoeken.
- Geef niemand de schuld van de zelfdoding.
- Focus op de overleden persoon en niet zozeer op de manier van overlijden. Wanneer het kan, deel dan positieve herinneringen en de liefdevolle band die men had.
- Vermijd het woord ‘zelfmoord’, sommige nabestaanden vinden deze benaming erg pijnlijk. Spreek liever over ‘zelfdoding’.
- Wees voorbereid. Een rouwproces na zelfdoding houdt erg veel emoties is, die vaak intens, tegelijk en soms contradictorisch zijn. Herhaling, emotionele uitbarstingen zijn erg normaal en veranderingen in gedrag zijn erg normaal. Oordeel hierover niet.
- Tot slot kan het handig zijn om zelf de nodige informatie (bijvoorbeeld op deze website en op Werkgroep Verder na Zelfdoding op te zoeken om je zekerder te voelen bij het bijstaan van een nabestaande.