Is er een link tussen slaapproblemen en zelfmoordgedachten?

Hoe kunnen slaapproblemen het risico op zelfmoordgedachten vergroten?

Momenteel is er nog geen kant-en-klaar antwoord op deze vraag. Er zijn wel verschillende factoren die de link tussen slaapproblemen en zelfmoordgedachten kunnen verklaren:

• Slaapproblemen zorgen voor een verminderde veerkracht waardoor je minder goed kan omgaan met problemen en stressvolle situaties. Dit kan zich uiten in moeite hebben met het omgaan met je emoties, impulsiever reageren, meer piekeren, je vaker hopeloos voelen, minder makkelijk oplossingen vinden bij problemen of moeilijker beslissingen kunnen maken. Dit zijn allemaal risicofactoren voor het ontwikkelen van zelfmoordgedachten.
• Moeilijkheden met slapen kunnen op termijn ook zorgen voor biologische veranderingen die het risico op zelfmoordgedachten kunnen verhogen. Voorbeelden hiervan zijn een toename van ontstekingsreacties in het lichaam, een overactief stresssysteem of veranderingen in bepaalde neurotransmitters in je hersenen. Bovendien zorgt een slaaptekort vaak voor minder zin om te bewegen of te sporten, terwijl fysieke activiteit net een positieve invloed heeft op je fysieke en mentale gezondheid.
• Slaapproblemen komen vaak voor bij psychiatrische stoornissen zoals depressie, bipolaire stoornis, gegeneraliseerde angststoornis of posttraumatische stressstoornis. Het hebben van een psychiatrische problematiek verhoogt het risico op het ontwikkelen van zelfmoordgedachten. Echter, slaapproblemen kunnen ook zonder de aanwezigheid van psychiatrische problemen zorgen voor een hoger risico op zelfmoordgedachten.

In de praktijk is het vooral van belang om alert te zijn voor de invloed die ze op elkaar uitoefenen:

• Slaapproblemen kunnen een waarschuwingssignaal vormen dat iemand het psychisch moeilijk heeft en misschien aan zelfmoord denkt. Bij personen met slaapproblemen pols je dus best preventief naar de aanwezigheid van zelfmoordgedachten.
• Slaapproblemen zijn een risicofactor voor zelfmoordgedachten. Het in de gaten houden van de slaapkwaliteit en het aanpakken van slaapproblemen wanneer iemand zelfmoordgedachten heeft, kan dus een belangrijk element in het herstel zijn.

Leiden slaapproblemen altijd tot zelfmoordgedachten?

Neen, zelfmoordgedachten en gedrag ontstaan nooit door één probleem of één gebeurtenis. Aan de basis ligt altijd een combinatie van factoren: kwetsbaarheidsfactoren (bijvoorbeeld genetische en neurobiologische eigenschappen of trauma in de vroege levensjaren) en stresserende levensomstandigheden (bijvoorbeeld een psychische problematiek of een verlieservaring). Bovendien zijn er factoren die het risico op suïcide kunnen doen toenemen (risicofactoren) en andere die dit risico juist kunnen inperken (beschermende factoren). Je leest er meer over in het verklarend model.

Slaapproblemen zijn zo een risicofactor. Wanneer iemand een zekere kwetsbaarheid heeft en tegelijkertijd geconfronteerd wordt met stresserende gebeurtenissen, dan kan de aanwezigheid van slaapproblemen het risico op zelfmoordgedachten vergroten. Het aanpakken of voorkomen van slaapproblemen, kan dan weer beschermend werken.