Factsheet zelfmoord en verslaving
Deze factsheet geeft een overzicht van cijfers, factoren, preventiestrategieën en aandachtspunten specifiek voor deze doelgroep.
Alcohol, illegale drugs en psychoactieve medicatie
Cijfers
- Middelgerelateerde en verslavingsstoornissen zijn sterk geassocieerd met een verhoogd risico op suïcidale gedachten, suïcidepogingen en overlijden door zelfdoding (Poorolajal, Haghtalab, Farhadi, & Darvishi, 2015).
- Mensen met een stoornis in alcoholgebruik hebben 8 tot 10 keer meer kans om te overlijden door zelfmoord (Yuodelis-Flores, Richard, & Ries, 2015; Poorolajal et al., 2015).
- Heroïnegebruikers hebben 13,5 keer meer kans om te overlijden door zelfmoord in vergelijking met de algemene bevolking (Yuodelis-Flores et al., 2015).
- Personen die meerdere middelen gebruiken (polygebruikers), hebben 17 keer meer kans om te overlijden door zelfmoord dan de algemene bevolking (Yuodelis-Flores et al., 2015)
Factoren
Aan de basis van zelfmoordgedachten en zelfmoord ligt nooit één oorzaak of factor. Zelfmoord en zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking tussen tal van genetische, biologische, psychologische en sociale factoren.
- Ook voor een verslaving is er niet één oorzaak aan te duiden. De individuele kenmerken van de gebruiker (mens), de specifieke kenmerken van de het middel (middel) en de fysieke en sociale omgeving waarin mensen gebruiken (milieu) bepalen samen of middelengebruik problematisch is of kan worden (Geeraerts, Wijgaerts, Claessens, & Verstuyf, 2018).
- De combinatie van een verslaving met een depressieve stoornis, bipolaire stoornis, borderline persoonlijkheidsstoornis of posttraumatische stressstoornis verhoogt de kans op suïcidaal gedrag (Yuodelis-Flores, 2015).
- De ernst van de verslaving heeft ook een invloed op het risico op suïcidaliteit. Hoe ernstiger de verslaving, hoe meer risico op suïcidaliteit (Yuodelis-Flores et al., 2015; Bohnert, Roeder, & Ilgen, 2010).
- Overige risicofactoren bij mensen met een verslaving zijn: impulsiviteit/agressie, hopeloosheid, tekort aan sociale steun, een recente relatiebreuk, werkloosheid, ernstige medische ziekte, trauma in de kindertijd, seksueel misbruik, negatieve levensgebeurtenissen en financiële problemen (Yuodelis-Flores et al., 2015; Poorolajal et al., 2015; Lamis & Malone, 2012)
Preventie
Het screenen van het suïciderisico bij patiënten die in behandeling willen voor een verslaving, is absoluut noodzakelijk. Tot 40% van de personen met een verslaving die in behandeling willen gaan, hebben een voorgeschiedenis van suïcidepogingen (Yuodelis-Flores et al., 2015).
Binnen het dossier middelengebruik en suïcide van VAD wordt aandacht besteed aan praktijkrelevante handvaten voor de aanpak van de problematiek.
Een aanbod van online hulp is te vinden op de website van de Druglijn.
Aandachtspunten
- Stimulerende en verdovende middelen kunnen de drempel tot zelfmoord verlagen omdat ze je relativeringsvermogen aantasten en je impulsiever of agressiever kunnen maken (pompili et al., 2010). Het is dus belangrijk om suïcidale communicatie van iemand die onder invloed is steeds serieus te nemen.
- Volg in communicatie over zelfmoord altijd de mediarichtlijnen.
- Vermeld steeds waar mensen terechtkunnen voor hulp: www.zelfmoord1813.be
Gokken, gamen en internet
Cijfers
- Studies tonen dat bij pathologische gokkers tussen de 48% en 81% met suïcidale gedachten kampt en 12% tot 40% ooit een suïcidepoging ondernam (Black et al., 2015). Lijden aan een gokverslaving vormt ook een risicofactor voor sterfte door suïcide en verhoogt de kans dat iemand overlijdt door suïcide met 15% in vergelijking met de algemene populatie (Karlsson & Hakansson, 2018).
- Gamers met meer dan 5 uur schermtijd per dag hebben een hoger risico op suïcidale gedachten en planning van zelfdoding (Paulus, Ohmann, von Gontard,& Popow, 2018).
- Suïcidale gedachten, suïcideplanning en -pogingen komen 3 keer meer voor bij personen met een internetverslaving in vergelijking met de algemene populatie (Cheng et al., 2018).
Factoren
Aan de basis van zelfmoordgedachten en zelfmoord ligt nooit één oorzaak of factor. Zelfmoord en zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking tussen tal van genetische, biologische, psychologische en sociale factoren.
- Ook voor gok- en gameproblemen is er niet één oorzaak aan te duiden. Kenmerken van het spel (middel), de speler (mens) en de context (milieu) bepalen samen of het gokken of gamen problematisch is of kan worden (www.vad.be/themas/gokken; www.vad.be/themas/gamen)
- Lijden aan een gokverslaving is een belangrijke risicofactor voor zowel suïcidale ideatie als voor suïcidaal gedrag. Wanneer er suïcidale ideatie aanwezig is, duidt dit vaak op een ernstigere gokverslaving, met comorbide psychische problematieken (Black et al., 2015).
- Suïcidale ideatie bij personen die pathologisch gokken wordt vaker gezien bij vrouwen en wordt verder gerelateerd aan een historiek van psychische problemen, financiële problemen en sociale conflicten naar aanleiding van het gokken (Carr et al., 2018).
- Jongeren met een internetverslaving lopen een hoger risico op zelfmoord dan andere leeftijdscategorieën (Cheng et al., 2018).
Preventie
Mensen met gokproblemen vinden maar moeizaam de weg naar hulpverlening. 35% van de probleemgokkers weet niet waar ze terecht kunnen en slechts 14% zocht al hulp voor gokken (Factsheet VAD, 2017). Het verlagen van de drempel naar hulpverlening voor deze doelgroep is dus een belangrijke piste voor preventie.
Aangezien adolescenten en jongvolwassenen de grootste risicogroep zijn bij problematisch gamen, wordt preventie best op deze doelgroep gericht.
Een aanbod van online hulp is te vinden op de website van de Druglijn en de website www.gokhulp.be.
Aandachtspunten
- Ook naasten van personen met een gokverslaving zijn kwetsbaar, ook bij hen wordt immers een hoger risico op suïcidepogingen gezien (Black et al., 2015). Het is dus belangrijk om ook naasten in preventie en hulpverlening te betrekken.
- Volg in communicatie over zelfmoord altijd de mediarichtlijnen.
- Vermeld steeds waar mensen terechtkunnen voor hulp: www.zelfmoord1813.be
Meer weten?
Meer over de thema’s alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gamen,
gokken en internet kan je lezen op www.vad.be/themas en www.druglijn.be/drugs-abc
Alle aangehaalde bronnen zijn op vraag beschikbaar. Voor meer informatie of advies kan u terecht bij VLESP, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie.