Ga verder naar de inhoud

Factsheet zelfmoord en autisme

Deze factsheet geeft een overzicht van cijfers, factoren, preventiestrategieën en aandachtspunten specifiek voor deze doelgroep.

Dossiers medium

Cijfers

  • Uit internationaal onderzoek blijkt dat mensen met ASS 7 keer vaker overlijden door zelfdoding dan de algemene bevolking (Hirvikoski et al., 2020; Hwang et al., 2019; Kirby et al., 2019).
  • De kans op een dodelijke afloop bij een eerste zelfmoordpoging is groter bij personen met ASS omdat ze vaker agressieve en dodelijke methodes hanteren (Kato et al, 2013; Gillberg, 2002).
  • Bovendien is de kans groter dat mensen met ASS zelfverwondend gedrag vertonen en is dit gedrag bij deze doelgroep gelinkt aan een verhoogd risico op suïcidaal gedrag vergeleken met de algemene bevolking (Cassidy et al., 2018; Maddox et al., 2017; Moseley et al., 2019, 2020).
  • Onderzoek in Utah toont aan dat het suïciderisico bij mensen met ASS sterker is toegenomen tussen 2013 en 2017 dan bij mensen zonder ASS en dat vrouwen met autisme drie keer meer en jongeren twee keer meer kans hebben om te overlijden door zelfmoord dan vrouwen en jongeren zonder ASS (Kirby et al, 2019).
  • Het risico op zelfmoordgedachten en -pogingen ligt hoger bij personen met een autismespectrumstoornis (ASS) (Cassidy et al., 2014; Mayes et al., 2013; Raja et al., 2011; Shtayermman, 2007; Mayes et al., 2013; Storch et al., 2013)
Notieblok pennen

Factoren

Aan de basis van zelfmoordgedachten en zelfmoord ligt nooit slechts één oorzaak of factor. Zelfmoord en zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking tussen tal van genetische, biologische, psychologische en sociale factoren. Enkele specifieke risicofactoren bij mensen met ASS:

  • Minder sterke interpersoonlijke probleemoplossende vaardigheden en impulsiviteit zijn geassocieerd met suïcide en beide een kenmerk van ASS (Kato et al, 2013; Mikami et al, 2009).
  • Comorbiditeit met psychologische problemen als depressie, gedragsproblemen, schizoïde stoornissen, angst en psychotische symptomen (Richa et al, 2014; Mayes et al, 2013). Al toont onderzoek wel aan dat personen met Asperger vaker suïcidaal dan depressief zijn, wat de link met depressie minder sterk maakt dan in de algemene populatie (Cassidy et al, 2014).
  • Onderzoek toont dat alexithymie, of het moeilijk kunnen herkennen, onderscheiden en verwoorden van emoties, het risico op suïcidaliteit verhoogt (Hochard et al., 2020).
  • Ook repetitieve gedragingen en een verminderd vermogen tot imaginatie zijn risicoverhogend, aangezien personen dan moeilijker een uitweg zien of een betere toekomst kunnen voorstellen en het gevoel vast te zitten dus toeneemt (Arwert & Sizoo, 2020; South et al., 2020).
  • Minder sterke sociale vaardigheden maken personen met ASS een makkelijk doelwit voor pesterijen en kunnen leiden tot gevoelens van eenzaamheid (Locke et al, 2010). Pesten is één van de factoren die het meest geassocieerd is met zelfmoordgedachten en -pogingen bij jongeren met ASS (Mayes et al, 2013).
  • Zich minder verbonden voelen met anderen en zichzelf vaker als last beschouwen, zijn twee belangrijke risicofactoren binnen bestaande modellen van suïcidale gedachten en suïcidaal gedrag en vormen risicofactoren bij personen met ASS (Cassidy et al., 2019; Pelton et al., 2020).
    Stressvolle levensgebeurtenissen zijn sterk geassocieerd met suïcidaal gedrag en mensen met ASS ervaren gebeurtenissen sneller als stressvol en hebben het moeilijker om zich aan levensveranderingen aan te passen (Gillberg, 2002; Balfe & Tantam, 2010).
Tak van een plant of struik

Preventie

Suïcidepreventieprogramma’s richten zich best op het bijbrengen van kennis, steun, en middelen om mensen met ASS te helpen in het vinden van manieren om met de obstakels en stressoren van het dagelijkse leven om te gaan (Hooven et al., 2010).

Tekortkomingen in communicatieve vaardigheden en het uitdrukken van gevoelens bij mensen met ASS maken het moeilijk om zelfmoordgedachten te detecteren en vragen aanpassingen aan de traditionele psychotherapeutische interventies (Richa et al., 2014).

Bij het inschatten van het suïciderisico dient men rekening te houden met de communicatieve vaardigheden van mensen met ASS. Bijvoorbeeld door meer te richten op gedragsintenties en op de implicaties van waargenomen contextuele veranderingen, dan op traditionele criteria als gevoelens van hopeloosheid (Richa et al., 2014).

Er is weinig onderzoek naar de impact van suïcidespecifieke interventies op mensen met autisme en er is nood aan interventies die zich richten op de comorbiditeit van zelfmoordgedachten met andere psychische stoornissen (Mayes et al., 2013).

lightbulb 2

Aandachtspunten

  • De communicatieproblemen die typisch zijn voor sommige autismespectrum-stoornissen, kunnen ook de waarschuwingssignalen voor suïcidaal gedrag maskeren (Weinstock & Spectrum, 2018). Extra alertheid is dus geboden.

  • Volg in communicatie over zelfmoord altijd de mediarichtlijnen.

  • Vermeld steeds waar mensen terechtkunnen voor hulp: www.zelfmoord1813.be

Meer weten?

De Autism and Suicide Committee van de AAS ontwikkelde een interessante toolkit over crisisgespreksvoering met mensen met autisme.

Alle aangehaalde bronnen zijn op vraag beschikbaar. Voor meer informatie of advies kan u terecht bij VLESP, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie.