Factsheet zelfmoord bij hoogbegaafden
Deze factsheet geeft een overzicht van cijfers, factoren, preventiestrategieën en aandachtspunten specifiek voor deze doelgroep.
Cijfers
- Er wordt weinig onderzoek gedaan naar suïcidaliteit bij hoogbegaafden en er zijn dan ook geen cijfers over de prevalentie van suïcide, suïcidepogingen of zelfmoordgedachten bij deze doelgroep. Over het algemeen toont onderzoek wel aan dat de prevalentie van suïcidale ideatie bij hoogbegaafden gelijkaardig is aan die van niet-hoogbegaafden (Baker, 1995; Cassady & Cross, 2006; Cross et al., 2006; Martin et al., 2010).
- Zelfmoordgedachten blijken op een meer complexe manier geïnterpreteerd te worden door hoogbegaafde personen (Cassady & Cross, 2006; Cassady & Cross, 2017; Cross & Cross, 2020) en suïcidepogingen bij hoogbegaafden zouden vaker een dodelijke afloop kennen dan bij niet-hoogbegaafden (Cross, 2013; Cross & Andersen, 2015).
Factoren
Aan de basis van zelfmoordgedachten ligt nooit één oorzaak of factor. Zelfmoord en zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking tussen tal van genetische, biologische, psychologische en sociale factoren.
- Hopeloosheid en eenzaamheid zijn gelinkt aan suïcidaliteit (Heinrich & Gullone, 2006; Hirsch & Conner, 2006; Ogurlu et al., 2018) en komen meer voor bij hoogbegaafden (Robinson, 2008).
- Hoogbegaafde personen ervaren soms problemen in hun sociale relaties omdat ze zich anders voelen, het gevoel hebben aan hoge verwachtingen te moeten voldoen of hun hoogbegaafdheid proberen te verstoppen uit angst voor negatieve reacties (Cross et al., 2018; Cross & Cross, 2017; Martin et al., 2010; Peterson et al., 2009; Grobman, 2009). Bovendien heeft de diagnose van hoogbegaafdheid effect op zelfvertrouwen en geloof in eigen kunnen (O'Connor, 2012).
- Andere mogelijke risicofactoren zijn een asynchrone intellectuele en emotionele ontwikkeling, perfectionisme, overgevoeligheid en hoog cognitief functioneren (Apistola, 2017; Chan, 2010; Peterson, 2018; Probst & Piechowski, 2012; Rinn & Majority, 2018; Trujillo, 2018).
- Daarnaast zoeken hoogbegaafde jongeren vaak ook minder steun omdat ze vinden dat ze met hun talenten zelf hun problemen moeten kunnen oplossen, denken dat hulpverleners geen tijd hebben om succesvolle personen te helpen of hun succesvol imago willen beschermen (Peterson, 2012; Peterson & Ray, 2006).
Preventie
Aangezien hoogbegaafden die aan zelfmoord denken vaak sterk bezig zijn met de praktische voorbereidingen van de zelfmoord dient er extra ingezet te worden op een intensieve observatie en het bewaken van methoden en mogelijkheden om zelfmoord te plegen (Cassady & Cross, 2006; Cross & Cross, 2018).
Daarnaast speelt sociale isolatie een grotere rol bij hoogbegaafden, waardoor zij meer voordeel kunnen halen uit interventies die focussen op het versterken van het zelfbeeld, het aanpakken van depressieve symptomen en het aanleren en bijsturen van sociale vaardigheden (Cassady & Cross, 2006; Cross & Cross, 2018; Winsor & Mueller, 2019).
Hoogbegaafden staan meer stil bij de sociale impact van hun zelfdoding en zouden dus meer gebaat zijn met interventies die focussen op realistische gevolgen van hun zelfdoding voor nabestaanden (Cassady & Cross, 2006; Cross & Cross, 2018).
Aangezien hoogbegaafden vaak minder steun zoeken, is het ook belangrijk om oplettend te zijn voor zelfdodingsgedachten bij hoogbegaafden en dit na te vragen. Op tijd hulp zoeken is namelijk belangrijk (Cross & Cross, 2020).
Aandachtspunten
- Zowel in preventie als in hulpverlening dient rekening gehouden te worden met de specifieke kenmerken en noden van hoogbegaafden (Cross & Cross, 2018).
- Volg in communicatie over zelfmoord altijd de mediarichtlijnen.
- Vermeld steeds waar mensen terechtkunnen voor hulp: www.zelfmoord1813.be
Meer weten?
Alle aangehaalde bronnen zijn op vraag beschikbaar. Voor meer informatie of advies kan u terecht bij VLESP, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie.