Zelfmoord bij personen met psychotische gevoeligheid
Deze fact sheet geeft een overzicht van cijfers, factoren, preventiestrategieën en aandachtspunten specifiek voor deze doelgroep.
Laatste update: november 2024
Cijfers
- Suïcidaliteit komt vaak al voor bij een eerste psychotische episode (Álvarez et al., 2022; Moe et al., 2022; Sanchez-Gistau et al., 2013; Sicotte et al., 2021). Ongeveer 26-56% van personen met een eerste psychotische episode geven aan suïcidale gedachten te hebben (Bornheimer et al., 2021; Nordentoft et al., 2015) en 8-10% doet een suïcidepoging tijdens de eerste jaren (Bornheimer et al., 2021; Pelizza et al., 2020).
- Personen met psychotische ervaringen hebben een aanzienlijk hoger risico op suïcidale gedachten (2 keer meer kans) en gedrag (3 keer meer kans) en op overlijden door suïcide (4 keer meer kans; Bromet et al., 2017; Honings et al., 2016; Yates et al., 2019). Bovendien tonen studies aan dat het risico op suïcidale gedachten en gedrag toeneemt naarmate iemand meer psychotische ervaringen heeft (Cederlöf et al., 2017; Koyanagi et al., 2015; Saha et al., 2011).
- Psychosegevoeligheid wordt geassocieerd met een hoog risico op suïcide (Docherty et al., 2022; Huang et al., 2018). Personen met een verhoogde psychosegevoeligheid hebben een hoge prevalentie voor suïcidale gedachten (66-68%) en een lifetime prevalentie van 10 tot 50% voor suïcidepogingen en 5% voor suïcide (Barbeito et al., 2021; Dutta et al., 2011; Nordentoft et al., 2015; Taylor et al., 2015; Wastler et al., 2023).
Factoren
Aan de basis van zelfmoordgedachten en zelfmoord ligt nooit één oorzaak of factor. Zelfmoord en zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking tussen tal van genetische, biologische, psychologische en sociale factoren (Turecki et al., 2019).
Veel belangrijke risicofactoren voor suïcide bij mensen met psychosegevoeligheid zijn vergelijkbaar met die uit de algemene populatie zoals eerder suïcidaal gedrag, depressieve symptomen, hopeloosheid, alcohol en drugsmisbruik (Challis et al., 2013; Coentre et al., 2017; Desîlets et al., 2016; McGinty et al., 2018; Sicotte et al., 2021).
Er zijn echter ook specifieke risicofactoren voor suïcide bij personen met een psychosegevoeligheid (Barbeito et al., 2021; Challis et al., 2013; Desîlets et al., 2016; Hawton et al., 2005; Hor & Taylor, 2010; Massons et al., 2017; Yates et al., 2019):
- De vroege stadia van een psychotische aandoening
- Jonge leeftijd bij het begin van een psychose
- Langere duur van onbehandelde psychose
- Angst voor mentale desintegratie
- Onvoldoende therapietrouw
- Ziekte-inzicht, vooral als dit gepaard gaar met gevoelens dan hopeloosheid en depressieve stemming
Omtrent de impact van positieve psychotische symptomen (nl. symptomen die er door de psychose zijn bijgekomen) zoals hallucinaties en wanen, zijn de resultaten uit onderzoeken gemengd (Desîlets et al., 2016). Sommige studies beschouwen deze als risicofactoren (Bromet et al., 2017; Harris et al., 2020; Hor & Taylor, 2010; Huang et al., 2018) terwijl andere studies deze resultaten niet vinden (Sicotte et al., 2021).
Preventie
- Vroege interventies bij psychose kunnen het risico op suïcidaal gedrag verlagen. In deze periode ontwikkelen suïcidale gedachten en gedrag zich vaak, en vroeg ingrijpen op risicofactoren kan de prognose verbeteren (Challis et al., 2013; Desîlets et al., 2016; Sicotte et al., 2021).
- Therapietrouw is bovendien cruciaal omdat een gebrek hieraan het suïciderisico verhoogt. Factoren zoals gebrek aan ziekte-inzicht, middelenmisbruik, specifieke opvattingen over medicatie en medicatiebijwerkingen kunnen de behandeltrouw negatief beïnvloeden, terwijl een goede behandelrelatie en positieve beeld van het behandelplan deze kunnen bevorderen (Desîlets et al., 2016).
Aandachtspunten
- De eerste vijf jaar na de aanvang van psychose zijn cruciaal, omdat ze het langetermijnfunctioneren en mogelijk suïcidale uitkomsten voorspellen, vooral bij ernstige symptomen (Sicotte et al., 2021).
- Hoewel mensen met psychosegevoeligheid een hoger suïciderisico hebben, is er weinig onderzoek naar de effectiviteit van behandelingen op suïcidale gedachten en gedrag (Wastler et al., 2023). De bestaande studies laten gemengde resultaten zien, mogelijk door de sterke schommelingen in suïcidale gedachten, die binnen korte tijd kunnen variëren (Kleiman et al., 2017; Pelizza et al., 2020; Preti et al., 2009). Meer onderzoek dat hiermee rekening houdt, is dringend nodig (Wastler et al., 2023).
- Volg in communicatie over zelfmoord altijd de mediarichtlijnen.
- Vermeld steeds waar mensen terecht kunnen voor hulp: www.zelfmoord1813.be
Meer weten?
Alle aangehaalde bronnen zijn op vraag beschikbaar. Voor meer informatie of advies kan u terecht bij VLESP, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie.