Factsheet zelfmoord bij mannen
Deze factsheet geeft een overzicht van cijfers, factoren, preventiestrategieën en aandachtspunten specifiek voor deze doelgroep.
Cijfers
In alle leeftijdsgroepen sterven meer mannen door zelfmoord dan vrouwen. De suïcidecijfers zijn het hoogst bij mannen tussen 45 en 54 jaar en bij mannelijke 80-plussers (zie grafiek 1 rechts).
Opvallend is dat de suïcidecijfers in 2020 ten opzichte van het jaar 2000 gedaald zijn bij alle mannen, maar dat voor de leeftijdsgroep 45-59-jarigen de gezondheidsdoelstelling (-20% t.o.v. 2000) niet werd behaald. De daling was het sterkst bij de leeftijdsgroepen 15-29 jaar, 30-44 jaar en 75+'ers.
In 2021 zien we dat de 45-59-jarigen bij de mannen een daling van het aantal suïcides worden vastgesteld van 29% vergeleken met 2000. Verder was er een daling van 19% ten opzichte van 2020.
Zelfmoord is in Vlaanderen de eerste doodsoorzaak bij mannen tussen 15 en 54 jaar (Departement Zorg, 2022).
- Grafiek 1 (rechts): Leeftijdsspecifieke sterftecijfers voor suïcide (per 100.000 inw.), mannen en vrouwen, Vlaams Gewest, 2021.
- Grafiek 2 (onder): Evolutie leeftijdsspecifieke sterftecijfers door suïcide (per 100.000 inw.), mannen en vrouwen, Vlaams Gewest, 2000 versus 2000 en 2021.
Factoren
Aan de basis van zelfmoordgedachten ligt nooit slechts één oorzaak of factor. Zelfmoordgedachten ontstaan altijd vanuit een wisselwerking tussen tal van genetische, biologische, psychologische en sociale factoren. Suïcidaal gedrag, attitudes en hulpzoekend gedrag hebben genderspecifieke eigenschappen.
- De vier meest voorkomende risicofactoren bij mannen van middelbare leeftijd zonder gekende middelenafhankelijkheid of geestelijk gezondheidsprobleem zijn: relatieproblemen, strafrechtelijke problemen, werkgerelateerde/financiële problemen en gezondheidsproblemen (Schiff et al, 2015).
- De hogere zelfmoordcijfers bij mannen worden deels verklaard doordat mannen, in vergelijking met vrouwen, minder sociaal geïntegreerd zijn, minder sociale steun krijgen en meer emotioneel geïsoleerd zijn (Lester et al, 2014). Mannen blijken ook gevoeliger te zijn voor economisch negatieve veranderingen (Reeves et al, 2014).
- De drempel tot psychologische hulpverlening is vaak hoger bij mannen dan bij vrouwen (Schrijvers et al, 2012).
- Mannen hanteren vaak dodelijkere methoden dan vrouwen, waardoor hun pogingen vaker fataal zijn en vaker geregistreerd worden als zelfmoord (Coleman et al, 2011; Schrijvers et al, 2012; Mergl et al., 2015).
Preventie
Het suïcidaal proces bij mannen duurt gemiddeld minder lang dan bij vrouwen en is vaak minder zichtbaar (vb: minder pogingen) (Schrijvers et al, 2012). Daarom is het extra belangrijk om alert te zijn voor mogelijke signalen van aanwezige zelfmoordgedachten.
Specifieke preventieacties gericht op volwassen mannen dienen te focussen op sociale integratie, het bespreekbaar maken van emoties, het doorbreken van het taboe op psychologische hulpverlening en het verhogen van het hulpzoekend gedrag. Bovendien dienen ze opgesteld te worden vanuit een goed begrip van de overtuigingen die mannen hebben, in het bijzonder hun opvattingen over wat het is om 'een man te zijn'.
VLESP lanceerde de campagne 'Kom uit je Kop' om psychische problemen bij mannen uit de taboesfeer te halen en mannen (en hun omgeving) aan te moedigen 'uit hun kop' te komen en hulp te zoeken op de manier die het best bij hen past.
De campagne wil via herkenbare en hoopvolle verhalen, via tips en links de mentale gezondheid van mannen versterken, hen helpen om signalen beter te herkennen (ook als omgeving) en om de drempel naar hulp te verlagen.
Daarnaast heeft VLESP een inventaris uitgebracht met (inter)nationale initiatieven en methodieken voor suïcidepreventie bij mannen.
Aandachtspunten
- Mannen tussen 45 en 59 jaar zijn de tweede grootste risicogroep wat betreft zelfdoding (enkel oudere mannen (80+) sterven nog vaker door zelfdoding). Toch wordt aan zelfdoding bij deze doelgroep veel minder aandacht besteed dan aan zelfdoding bij jongeren.
- Benadruk dat ook mannen worstelen met geestelijke gezondheidsproblemen en zelfmoordgedachten, ontkracht het idee dat over emoties praten niets voor mannen is en doorbreek het taboe op psychologische hulpverlening door hoopvolle getuigenissen van mannen die hulp gezocht hebben te brengen.
- Volg in communicatie over zelfmoord altijd de mediarichtlijnen.
- Vermeld steeds waar mensen terechtkunnen voor hulp: www.zelfmoord1813.be
Meer weten?
Onderzoeksrapport Men, suicide and society (Samaritans, 2012)
Alle aangehaalde bronnen zijn op vraag beschikbaar. Voor meer informatie of advies kan u terecht bij VLESP, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie.